PSİKOLOG YAREN SEYCAN CEYHAN

INSOMNİA: GÖZLER KAPALIYKEN BAŞLAYAN UYANIKLIK

Gece herkes için aynı uzunlukta olsa da, herkes için aynı şekilde geçmez. Kimi için karanlık bir dinlenme alanıyken, kimi için zihnin susturulamadığı, düşüncelerin yankılandığı uzun bir bekleyiştir. Uykuya teslim olunamayan saatler, sabaha taşınan yorgunluklar ve beden dinlenmiş olsa bile ruhun uyanamamış hissi; çoğu zaman kelimelere dökülemeyen bir iç sıkıntısı olarak yaşanır. Uyku, yalnızca kapanan gözlerden ibaret değildir; bozulduğunda insanın zamanı, duyguları ve gündelik hayatla kurduğu bağ da sessizce çözülmeye başlar.

Uyku Bozukluğu (Insomnia) nedir?

Uykusuzluk, uykuyu başlatma ve sürdürme konusunda zorlanmak ve bunun sonucunda da günlük işlevsellikte bozulmalar yaşanması, enerji düşüklüğü, verimsizlik, iş performansı düşüklüğü ve yorgunluk oluşmasıdır. Uykusuzluğun bilimsel adı ‘Insomnia’dır. Yeterli uyku süresi kişiden kişiye göre farklılık gösterse de yetişkinlerde ortalama 7-8 saat uyku uyuması gerekmektedir. Uyku bedensel ve zihinsel dinlenmeyi sağlar. İnsanın hem sağılık düzeyini hem de yaşam kalitesini düzenleyen ve belirleyen bir faktördür.

Her insanın farklı miktarlarda uykuya ihtiyaç duyması, kaç saat uyunduğu veya ne kadar sürede uykuya daldığından ziyade uykunun kalitesine ve uyuduktan sonra nasıl hissettiği önemlidir. Stresin veya travmatik bir durumun etkisiyle kişi günlerce veya haftalarca uyuyamama gibi kısa süreli ve geçici durumların yaşanmasının yanı sıra bir aydan daha fazla uykusuzluk dönemi geçirme durumu da olabilir.

Uyku Bozukluğu (Insomnia) belirtileri nelerdir?

Uykusuzluk; bipolar bozukluğun depresif ya da manik dönemi, adet dönemi öncesi sendrom, distimi (kronik ve uzun süreli depresyon) gibi psikolojik rahatsızlıkların belirtisi olarak görülebilir. Uykusuzluğun genelde pek çok kişide görülen spesifik belirtileri vardır. Uykusuzluk yaşayan bireyler bu belirtilerin birini veya birkaçını yaşamaktadırlar. Uykuyu başlatmakta zorluk. (Uykuya dalma güçlüğü), çok erken uyanmak sonra tekrar uykuya dalamamak, gece boyunca sık sık uyanmak ve gün içerisinde sinirlilik olması, uyandıktan sonra ve gün içerisinde yorgun hissetmek, gün içerisinde hata ve kaza yapma sayısında artış, olayları anımsamada güçlük çekmek.

Uykusuzluk neden olur?

Yapılan araştırmalara göre uykusuzluğun nedenleri arasında hem psikolojik hem de genetik faktörler vardır. Uykusuzluğun tetikleyicileri; yoğun stres ve kaygı yaşanması, gürültü, ışık, soğuk, sıcak gibi çevresel faktörler, ilaç kullanımı ve sigara alkol ve kafein kullanımı, gece uyumayarak gün içerisinde uyumak, jetlag ve huzursuz bacak sendromu, beyin hasarı gibi yapısal bozulmalar, tiroid hastalığı ve hipertansiyon gibi kan basıncının artışıyla paralel kardiyovasküler hastalıklar, beyindeki nörokimyasal ve hormonal dengesizlikler, düşük sosyoekonomik gelir düzeyi ve/ya işsizlik, uyku apnesi gibi uyku kalitesini düşüren rahatsızlıklar şeklindedir.

Ne kadar uyumalıyız ve uyumazsak ne olur?

Sağlıklı bir yaşam için uykuya duyulan ihtiyaç genetik faktörlere bağlı olabileceği gibi yaşa, mevsime, yaşanılan bölgeye ve yapılan işe göre de günde 5-10 saat arasında değişiklik göstermektedir. Yetişkin bir insanın ortalama 6-8 saat uyuması gerekir. Normal uyku süresi, kişinin kendini iyi hissettiği, uyandığında zinde olabildiği süredir. Dolayısıyla uykusuzluğun vücutta yarattığı bazı etkiler olacaktır. Bunlar; Vücudun hastalıklara karşı direnci düşer, psikiyatrik hastalıklara olan direnç azalır, kas gücü zayıflar, kan şekeri dengesi bozulur, nefes alış veriş ritmi bozulur, vücut ısısı düşer, görme ve konuşma bozuklukları başlar, unutkanlık baş gösterir, stres hormonu salgılanır ve sinirlilik ve tahammülsüzlük olur.

Uyku apnesi nedir?

Uyku esnasında nefesin durması ve yüzeysel hale gelmesi anlamına gelir. Bu durum gece boyunca tekrarlayabilir. Eğer kişinin, bir saatlik zaman diliminde beşten fazla kez solunumu durmuşsa o kişiye uyku apnesi tanısı konulabilir. Kişi sabah uyandığında yorun ve dinlenmemiş hisseder. Gün içerisinde dikkatsizliğe de neden olabilmektedir. Aşırı kilolu, yüksek sesle horlayan, hipertansiyon hastası, burun ya da boğaz bozuklukları olan kişilerde daha yaygın olarak görülür. Uyku apnesi teşhisi için Kulak Burun Boğaz ve Nöroloji bölümlerine gidilebilir.

Hangi doktora ne zaman gitmeliyim?

Aşırı horlama, zorlu nefes alma, aralarda nefes durması durumlarında ve bazı önlemleri almanıza rağmen uyku kalitesinin iyi olmadığı ve gün içinde uykulu olma durumlarında doktora görünmeniz gerekir. Kalp hastalığınız varsa (gece nefes darlığı, göğüs ağrısı, çarpıntı vs gibi şikayetlerde) kariyoloğa görünmek faydalı olacaktır. Uykusuzluk, psikolojik faktörlerden kaynaklanabilen bir uyku bozukluğudur ve bu nedenle psikiyatristler, uyku sorunlarının tedavisinde önemli bir rol oynayabilirler. Psikiyatristler, uyku sorunlarına neden olan altta yatan psikiyatrik hastalıkların tanısını koyabilir ve uygun tedavileri planlayabilirler

Uyku Bozukluğu (Insomnia) baş etme önerileri nelerdir?

Uykusuzluk sorunu ile baş etmek için çeşitli yöntemler kullanabilirsiniz. Yatak odanızın sessiz, karanlık ve serin olduğundan emin olun. Düzenli bir uyku programına bağlı kalmaya özen gösterin. Yatmadan en az bir saat önce bütün ekranları kapatın. Yatmadan önce uyarıcı aktivite ve stresli durumlardan kaçının. Yatak odasını sadece uyumak için kullanın. Yatmadan en az bir saat önce ağır yemeklerden ve kafein içeren içeceklerden kaçının Uyuyamadığınızda yataktan çıkın.

Uyku Bozukluğu (Insomnia) Tedavisi nedir?

Uykusuzluğun tedavi yöntemleri ilaç tedavisi ya da psikoterapidir. Yaygın olarak kullanılan ilaç tedavisinde birkaç haftalık ilaçlar kişinin uyku düzenini oluşturmakta ve uyku kalitesini yükseltmektedir. Uyku sorunu aşıldıktan sonra ilaç kullanımı da bitirilir. Bir diğer teravi yöntemi ise ‘Bilişsel Davranışçı Terapi’dir. Bu terapi yöntemi genellikle uykusuzluğun nedeninin psikolojik sorunlar olduğunda kullanılmaktadır. Uykusuzluğun ortaya çıkmasındaki nedenlerin fark edilmesi ve kontrol edilerek atlatılmaya çalışmasını amaçlayan bu yöntem, uykusuzluğun tedavisinde oldukça etkili bir yöntemdir. Daha uzun süreli uykusuzluklarda, özellikle de horlama eşlik ediyorsa, uyku merkezleri olan psikiyatri, göğüs hastalıkları ve nöroloji bölümlerine başvurabilir.