Prof Dr Yaşar Bilge

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı

6 Kasım 2025 tarihinde 17. Tıbbi Uygulama Hataları Sempozyumunda Kalitenin Endikasyon Üzerine Etkileri konusunu değerlendirdik. Bu yazımızın amacı kalitenin farkındalık üzerine artış sağlamaktır.

Hastanın veya sağlık bozukluğu olan kişinin kabul edilen rıza çerçevesinde Hastanın doktora gitme sebepleri sıklıkla şunlar olabilir:

1 istek: İhtiyaç, beklenti

2 görüş öneri: Arzu

3.Şikayet

4.Bilgi edinme hakkı

5.Teşekkür

6.İhbar

Hekimin Anayasamızın 17. Maddesine göre kişiye müdale etmesi için hastanın bilgilendirilmiş rızasını alması gerekir. Bunlar şunlardır: Hasta bilgilendirildi mi? a) Hastalıkla ilgili olarak bilgilendirme (Hastalığın doğal seyri, akut bir hastalık ise ortalama olarak toplam kaç gün sürebileceği, kronik bir hastalık ise bunun bildirilmesi, hastalığın seyri esnasında karşılaşabileceği sorunların bildirilmesi) b) İlaç etkisi açısından (ne, ne zaman, ne kadar süreyle) c) Yan etkiler açısından (ne, ne zaman, ne kadar süreyle, ne yapılması gerektiği) d) Reçete içeriği ile ilgili uygulama bilgileri açısından (uygulama yolu ve formu, dozu, doz aralığı, ne süreyle kullanacağı, varsa önemli noktalar) e) Uyarılar açısından (maksimum doz, olası etkileşimler, beklenmeyen ters etkiler, tedaviyi sonlandırma/sonlandırmama) f) Bir sonraki randevu (zamanı, hangi durumlarda olağan randevudan önce gelmesi gerektiği) g) İlaç kullanımıyla ilgili açıklamalarını hastanın anladığından emin olundu mu? h) Açıklamalar hastaya tekrarlatıldı mı?

Sağlık çalışanının bu konuda öngörmesine göre önleme haline göre hata analizi geliştirilebilir. Öngörememe hali: İlaç reaksiyonları, plasebo uygulamasının etkileri, tamamlayıcı ve destekleyici tıp uygulamalarının kanıt gücü ve etkisi bazı durumlarda öngörülemez ve anaflaksi, idiyosenkrazik reaksiyon hali durdurulamayabilir. Hekim sorumlu değildir. Kabul edilen risktir. Anaflakside enjektöre çekili epinefrin yerine antihistaminik, glikokortikoid verilmesi halinde epinefrinden çekinme hali tıbbi uygulama hatası olabilir. İki kriterden herhangi biri karşılandığında anafilaksi olasılığı yüksektir. Önleyememe hali: Birincisi, ani olarak (dakikalar-saatler içinde) ortaya çıkan deri, mukoza veya ikisine ait tutulum belirtileri (yaygın ürtiker, kaşıntı, kızarıklık, dudaklar/dil/uvula şişliği) ve en az biri: 1- Solunumun bozulması (solunum sıkıntısı, hışıltı (vizing) / bronkospazm, stridor, PEF azalması, hipoksemi). 2-Kan basıncında azalma veya uç organ disfonksiyonu (hipotoni/kollaps, senkop, inkontinans) 3-. İnatçı GIS semptomları (kramp tarzı karın ağrısı, tekrarlayan kusma).

Öngörüp önleyememe hali: Hasta için bilinen bir allerjen ile karşılaştıktan sonra dakikalar ve saatler içinde akut hipotansiyon veya bronkospazm veya laringeal tutulum (tipik cilt tutulumu olmasa da) İkincisi, hasta için bilinen bir allerjen ile karşılaştıktan sonra dakikalar ve saatler içinde akut hipotansiyon veya bronkospazm veya laringeal tutulum (tipik cilt tutulumu olmasa da). Öngörüp önleyememe hali: Anaflakside, kardiyak arrestte, akut respiratuvar disstres sendromunda, dissemine intravasküler koagülasyonda, tedaviye cevapsızlık halleridir.

Öngörüp önleme hali: İlk yardımda solunum yollarının açık tutulmaması halinde önlenebilir ve öngörülebilir asfiktik hipoksik durumlar oluşabilir. Peptik ülserde perforasyonda akut karın tanısı koyup zamanında genel cerrahiye gönderme halidir. Cerrahi akut karında analjezik vererek konsülte etmemek hekim sorumluluğunu gerektirir. Peptik ülserde kanama halinde hipovolemik şok klinik izlenimine göre kan transfüzyonu, skleroterapi, ilaç tedavisi veya cerrahi tedaviyi zamanında uygulamak iyi klinik uygulamalardandır. Kanser ise predispozan ve presipitan faktörleri bilinmediği ve gelişim durumunu hızlandıran durumlar için süreç gelişme halidir.

Bu konularda eşdeğerli sistem üretmek gerekir. Sağlık alanında eşdeğerli sistem üretirken aşağıda belirtilen başlıkların doğru olması uygun olacaktır:

1.Doğru hasta

2.Doğru tanı

3.Doğru zaman

4.Doğru tedavi

5.Doğru yol

6.Doğru izlem

7.Doğru kayıt

8.Doğru belgeleme

Bu açılardan kanıt incelemesi yapılmaktadır. Kanıt gücünün yüksekliği ve etkililiği meta analiz, standart kabul edilen klinik uygulama ile uyumludur. Çift kör, kör random çalışmaları müteakiben kohort, olgu kontrol, olgu sunumu, hayvan deneyi, bilgisayar modeli, invitro çalışmalar metaanalizden başlayan sıralı ve öncelikli verilerin geçerlik ve güvenilirlik değerlendirmesi yapılır. Bradford Hill kriterlerine göre epidemiyolojik verilerin; güçlü ilişki, tutarlılık, özgüllük, zamansallık, biyolojik gradyan, ayrıntılı mekanizma, uygunluk ve deneysel kanıtının olması gerekir.

Gelecekte tanı ve tedavide yapabileceklerimizin başlıkları şunlardır:

1-Etiyopatogeneze göre süreç izlenecek

2-Dijital sisteme göre aktif, dinamik, etkili tanı tedavi şemaları tercih edilecek.

3-İnisiyatif alma sorumluluk gerektirmeyen konular için uygulanacak.

4-İnovasyon uygulamalarında problem çözmeye yöneliktir

5-İdarenin sorumluluğu öncelikli olduğundan dolayı kalite standartlarına uyulur.

6-Her yaptığını kaydet.

7-Rekabette öncelik altyapı uygunluğuna ve kurumsal öncelikli stratejiye uygundur.

SONUÇ: Kabul edilen riske göre yükümlülüklerini yerine getiren hasta doktora giderek tanı ve tedavisi sağlanmakta. Hekimin biyopsikososyal varlık olan insana koruma ve önleme öncelikli yaklaşımında tedavi standartlarına uyarak hizmet vermesi halinde kalitenin endikasyon üzerine olumlu etkileri gözlenecek ve uygulamada eşdeğerli sistem üretmede yol almış olacağız. Ne dersiniz?

Saygı ve sevgi ile.

Yorumlar (0)