2023 EĞİTİM VİZYONU DOĞRULTUSUNDA BÖLGESEL EĞİTİM FARKLILIKLARININ AZALTILMASI: EBEVEYN EĞİTİM SEVİYESİ ETKİSİ VE ÖNERİLER-2

Eğitim kalitesini artırarak nitelikli öğrenciler yetiştirmek eğitimin en temel hedeflerinden biridir. Bu noktada, ailelerin eğitime katılımı, eğitimin niteliğini arttırmaya yönelik etkenler arasında değerlendirilmektedir Yapılan birçok çalışmanın sonuçlarına göre; eğitime aile katılımının, öğrencinin öğrenme ve akademik başarısını yükselttiği görülmüştür. Ayrıca ailelerin sosyal, kültürel ve ekonomik özellikleri biyolojik ve kültürel olarak çocuklara aktarılmakta ve bireylerin hayatları boyunca elde edecekleri ekonomik, sosyal ve kültürel kazanımlarını bir bütün olarak etkilemektedir.

Eğitimin sosyo-ekonomik karakter taşıdığı ve önemsendiği toplumlarda ailelerin sahip oldukları sosyal, ekonomik, kültürel ve entelektüel sermayenin miktarı ve bileşimi, onların çocukları için oluşturacakları eğitim imkânlarını doğrudan etkilemektedir. Bununla beraber bireylerin akademik başarısı ve hayatları boyunca elde edecekleri getirileri etkileyen özellikleri arasında, anne ve babanın eğitim düzeyi, yaşanılan coğrafya ve özellikleri, ekonomik güç vb. etkenler sayılabilir. Bireylerin doğuştan sahip olduğu ve seçme şanslarının olmadığı hayata başlangıç koşulları, bireyler arasındaki fırsat eşitliklerini olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Eğitim, tam bu noktada fırsat eşitsizliklerinin en aza indirme sürecinde devletlerin elindeki en temel ve etkin politik araçların başında gelmektedir.

Anne babaların eğitim seviyesinin çocuklarının akademik başarılarına etkileri önemli bir durumdur. Türkiye’nin farklı bölgelerindeki anne babaların eğitim düzeyleri ile öğrencilerin akademik başarıları arasında ilişki incelenmelidir. Bu noktada TR Ekonomik Kod bölgeleri dikkate alınarak Türkiye örneklemine uygun Sakarya, Kocaeli, İzmir, Van Tunceli ve Muğla illerine ait altı yaş üstü nüfusun eğitim seviyeleri karşılaştırmıştır. Sanayi, tarım ve ekonomik alanı güçlü olan Sakarya ve Kocaeli şehirleri ve büyük metropol kentlerini temsilen İzmir ili alınmıştır. 2019 yılında LGS başarısı öne çıkan Muğla ili ve son yıllarda ilköğretimde başarısı öne çıkan ancak nispeten ekonomik gücü daha az olan Tunceli ili alınarak karşılaştırmalar yapılmıştır. Örneklemin tüm Türkiye’yi yansıtması açısından Van ili de son olarak dâhil edilmiştir.

Türkiye İstatistik Kurumunun 31 Aralık 2019 tarihli 6 yaş üstü yaşayan nüfusunun eğitim verilerine göre:

“Okuryazar fakat bir okulu bitirmeyen” kişi sayısının il nüfusuna oranlanmasında, Muğla %7,71 ile Türkiye beşincisi, Tunceli %7,71 ile Türkiye altıncısı, İzmir %8,51 ile Türkiye on yedincisi, Sakarya %8,52 ile Türkiye on sekizincisi, Kocaeli %9,18 ile Türkiye yirmi sekizincisi, Van %19,14 ile Türkiye yetmiş dokuzuncusu ve Türkiye ortalaması %10,51’dir

“İlkokul mezunu” kişi sayısının il nüfusuna oranlanmasında, Muğla %26,90 ile Türkiye yirmi dördüncüsü, Sakarya %25,78 ile Türkiye otuz ikincisi, İzmir %23,92 ile Türkiye kırk yedincisi, Kocaeli %21,36 ile Türkiye altmış altıncısı, Van %19,14 ile Türkiye altmış dördüncüsü, Tunceli ilinin %18,63 ile Türkiye yetmiş sekizincisi ve Türkiye ortalaması %23,75’dir.

“Ortaokul mezunu” kişi sayısının il nüfusuna oranlanmasında, Kocaeli %18,51 ile Türkiye yirmi sekizincisi, Sakarya %17,51 ile Türkiye otuz beşincisi, İzmir %16,36 ile Türkiye altmış birincisi, Van %22,57 ile Türkiye altmış dördüncüsü, Muğla %15,48 ile Türkiye altmış altıncısı, Tunceli %14,35 ile Türkiye yetmiş sekizincisi ve Türkiye ortalaması %18,05’dir

“Lise mezunu” kişi sayısının il nüfusuna oranlanmasında, Tunceli %26,67 ile Türkiye ikincisi, Kocaeli %23,75 ile Türkiye on yedincisi, Sakarya %23,36 ile Türkiye on dokuzuncusu, İzmir %22,63 ile Türkiye yirmi dördüncüsü, Muğla %22,13 ile Türkiye yirmi sekizincisi, Van %14,25 ile Türkiye yetmiş dokuzuncusu ve Türkiye ortalaması %20,84’dir.

“Yüksekokul/fakülte mezunu” kişi sayısının il nüfusuna oranlanmasında, Tunceli %17,56 ile Türkiye ikincisi, İzmir %17,25 ile Türkiye üçüncüsü, Muğla %15,42 ile Türkiye altıncısı, Kocaeli %14,78 ile Türkiye on birincisi, Sakarya %12,25 ile Türkiye otuz dokuzuncusu, Van %8,04 ile Türkiye yetmiş sekizincisi ve Türkiye ortalaması %13,86’dır.

“Yüksek lisans ve doktora mezunu” kişi sayısının il nüfusuna oranlanmasında, İzmir %2,21 ile Türkiye dördüncüsü, Muğla %1,71 ile Türkiye sekizincisi, Kocaeli %1,58 ile Türkiye on birincisi, Tunceli %1,48 ile Türkiye yirmi üçüncüsü, Sakarya %1,45 ile Türkiye yirmi dördüncüsü, Van %0,85 ile Türkiye yetmiş üçüncüsü ve Türkiye ortalaması %1,75’dır.

Milli Eğitim Bakanlığının 2014, 2019 ve 2020 istatistiklerine göre; illerin üç ayrı dönemde ortaokul sonu ve lise sonu il performansları karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tabloda verilmiştir:

İllerin lise ve üniversite mezunları toplamında Tunceli ilinin %44.23 ile önde olduğu görülmektedir. Bu sonuç Tunceli ilinin son üç yılda LGS sınavı Türkiye sıralamasında üst sıralarda oluşuyla paralellik göstermektedir. Benzer şekilde illerin lise ve üniversite mezunları toplamlarına baktığımızda en zayıf durumda olan ilin %22.29 ile Van olduğu görülmektedir. Bu sonuç Van ilinin hem LGS ve TYT sınavında Türkiye sıralamasında alt sıralarda oluşuyla paralellik göstermektedir. İzmir, Muğla, Sakarya ve Kocaeli illeri arasında anne baba eğitim oranların birbirine yakın oluşu akademik başarı sıralamasında da benzer bir durumu ortaya koymaktadır. İllerin eğitim seviyeleri ile bulundukları akademik başarı sırasının birbirine yakınlığı paralellik göstermektedir. Bu durumda illere akademik düzeyde baktığımızda ülkemizde eğitimde bölgesel farklılıkların olmadığını söyleyebiliriz.

İllerde ebeveynlerin eğitim düzeylerinin yüksek olmasıyla LGS ve TYT arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. Bu ilişkide ebeveynlerin eğitim seviyeleri yükseldikçe öğrencilerin akademik başarı düzeylerinin yükseldiği görülmektedir.

Türkiye’de toplumsal algı genelde eğitimde başarıyı akademik başarı olarak görme eğilimindedir. Türkiye geleceğini eğitim üzerinden kurmak istiyorsa bu eğilimi tersine çevirmelidir. Başarıyı nicelikte değil, nitelikte aramalıdır. Burada esas olan eğitimin niteliğine yönelik süreçleri sorgulama ve açık alanları tespit ederek geliştirmek olmalıdır.

Türkiye’yi eğitim düzeyi olarak bölgesel sınıflamak yerine “homojen bir eğitim anlayışına nasıl ulaşabiliriz?” yaklaşımına yönelik stratejilere ağırlık vermek daha doğru olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Eğitim, Eğitim Seviyesi, Bölgesel Farklılıklar.

Kaynakça

Castro, M., Expósito-Casas E., López-Martín E., Lizasoain L., Navarro-Asencio E. and Gaviria A. J. L. (2015). Parental involvement on student academic achievement: A meta-analysis. Educational Research Review, 14, 33-46.

Eccles, J., Harold, R. (1996). Family involvement in children’s and adolescents’ schooling. In A. Booth&J. Dunn (Eds.), Family-school links: how do they affect educational outcomes? (pp.3–34).

Jeynes, W. H. (2015). A Meta-analysis: The relationship between father involvement and student academic achievement. Urban Education, 50(4), 387–423.

Mahwah, NJ: Erlbaum. Lawson, M.A. (2003). School-family relations in context - parent and teacher perceptions of parent involvement. Urban Education, 38(1), 77-133, doi:10.1177/0042085902238687

MEB, 2021. “Resmi İstatistikler” http://sgb.meb.gov.tr/www/resmi-istatistikler/icerik/64 (Erişim: Mayıs, 2021).

Thompson, L., Lobb, C., Elling, R., Herman, S., Jurkiewicz, T. and Hulleza, C. (1997). Pathways to family empowerment: effects of family-centered delivery of early, intervention services. Exceptional Children, 64, 99-113.

TUİK, 2019. “6+ Yaş ve Üzeri İllere Göre Eğitim Düzey Göstergeleri”, 31 Aralık 2019. https://biruni.tuik.gov.tr/ilgosterge/?locale=tr Erişim: (Ocak 2020).

Yorumlar (2)