Kendiniz İçin Düşünün “ Düşüncelerinizin kaçının kendinize ait olduğunu şöyle bir saysanız, tek bir düşüncenin bile aslında size ait olmadığını görüp şaşırırsınız. Bu düşüncelerin hepsi başka kaynaklardan gelmedir, hepsi ödünç alınmıştır; bunlar ya baş
Kategori: Bilimsel Makaleler - Tarih: 09 Kasım 2019 19:21 - Okunma sayısı: 4.909
Kendinizi Hangi Düşünce Seviyesine Yerleştirirdiniz-II ?
Kendiniz İçin Düşünün
“ Düşüncelerinizin kaçının kendinize ait olduğunu şöyle bir saysanız, tek bir düşüncenin bile aslında size ait olmadığını görüp şaşırırsınız. Bu düşüncelerin hepsi başka kaynaklardan gelmedir, hepsi ödünç alınmıştır; bunlar ya başkaları tarafından bir çöp gibi üzerinize atılmış ya da bizzat kendinizin çöp gibi yığdığınız şeylerdir. Fakat hiçbiri sizin değildir ”
Osho
Osho’nun da ifade ettiği gibi aslında bize ait olmayan düşüncelerimizin kaynakları nelerdi, kimlerdi. Hem başkalarını hem kendimizi hem de içinde bulunduğumuz dünyayı üzerine düşünmeden hep konuştuk, yargıladık, destekledik, kınadık… Bizim yerimize düşünen kaynaklarımızı çok güvenilir bulduk, biz düşünmek istemedik, başkalarının düşüncelerini çöp yığınları halinde biriktirmeyi tercih ettik. Oysaki düşüncelerimizin üzerine düşünmek, kendi düşüncelerimizin farkında olmak, başkalarının düşüncelerini anlayabilmek, farklılıkları görebilmek, etrafımızdaki olanı biteni tanıyabilmek bizi çöp yığınları arasında olmaktan çıkarır.Böylece akıl ve mantığı ölçüt alan, bilgiyi inşa edebilen, üretebilen, iletişimi güçlü, davranışlarında tutarlı, egolarından arınmış, sosyal ve çok yönlü bireyler haline gelebiliriz.
Paul&Elder’e göre gelişmiş bir düşünür olabilmek için hergün düzenli alıştırma yapmamız gerekmektedir ve eğer iyi bir plan izlerseniz Acemi Düşünür aşamasından Alıştırma Yapan Düşünür aşamasına geçebilir, eleştirel düşünme sürecinde önemli bir mesafe alabilirsiniz.
Günün sonunda, gününüzü gözden geçirmeyi ve kendi güçlü ve zayıf noktalarınızı değerlendirmeyi deneyin. Kendinize şu gibi sorular sorabilirsiniz:
Hergünün başında boş vaktiniz olduğunda üzerinde çalışacağınız bir sorun belirleyin. Bu sorun kendi karar ve davranışlarımızla kendimizin yarattığı problemler olabileceği gibi kendi dışımızdaki güçlerin yarattığı problemler olabilir.
Temel entelektüel standartlar;
Netlik, Doğruluk, Kesinlik, İlgililik, Derinlik, Düşünce Özgürlüğü, Mantıklılık, Önem, Adillik
Net olabiliyor muyum? Doğru muyum? Tam mıyım? Uygun muyum? Mantıklı düşünüyor muyum? Söylediklerim Önemli?
Bu bölümü gerek geleneksel gerekse yeni medya da yer alan haberler üzerine düşünerek kavramları daha iyi anlayabilirsiniz. Yayınlanan haberlerin bize gösterilmek istendiği şekliyle almadan, inanmadan ve paylaşmadan önce entelektüel standartlarla beraber düşünmek bize dayatılmak istenen düşüncelerin aslında ne anlama geldiğini görmemizi sağlayacak ve kendi düşüncelerimizi oluşturacaktır.
Anlaşılabilir, anlam kavranabilir.
Eğer bir ifade net değilse doğru veya uygun olup olmadığı hakkında karar veremeyiz.
Net olmayan fikirleri net fikirlere dönüştürmek.
Hatasız ya da bozulmamış, doğru.
Bir ifade net olmakla birlikte doğru olmayabilir.
Gerekli olan her türlü ayrıntı
Bir ifade net ve doğru olduğu halde kesin olmayabilir. Kesin olmak demek, bir kişinin ne demek istediğimizi tam olarak anlayabilmesi için, gerekli detayları ona vermek demektir.
Örneğin “Ahmet aşırı kiloludur ”dediğimizde ne demek istendiğini tam olarak anlayamayabiliriz.Ahmet 100 kilo mu 200 kilomu ne derece kilolu ifadede kesinlik olması gerekir.
Konuyla ilişkisi.
Bir ifade net, doğru ve kesin olduğu halde söz konusu sorunla ilişkili olmayabilir.
İçerdiği zorluk ve birden çok karşılıklı ilişki.
Her türlü bakış açısını kapsaması.
Tüm parçaların bir arada uygunluğu, çelişki olmaması.
Bir araya gelen düşünceler birbirini destekler nitelikte olmadığı zaman bazı bakımlardan çelişkiler içerir veya bir anlam ifade etmezler, bu durumda düşüncemiz mantıklı değildir. Bir araya gelmiş düşünceler birbirini destekler nitelikte ve bir bütün halinde anlamlı oldukları durumda düşüncemiz mantıklıdır.
Önemsizlere değil, önemli olana odaklanmak.
Doğruluğu ispat edilebilir, önyargısız ve tek taraflı değil.
Düşünceyi adil yapmayı garantilemek için odaklanmak gereken sorular;
Her hafta bir dizi kayıt defteri girdisi yazın. Hakkında yazacağınız her bir önemli olay için aşağıdaki formatı kullanın:
Her ay, uğruna uğraşacağınız bir entelektüel özellik seçin, bu özelliği kendinizde nasıl geliştirebileceğinize odaklanın. Örneğin entelektüel alçakgönüllük üzerine yoğunlaşırsanız hata yaptığınızda ne zaman kabul ettiğinize hatalı olduğunuzu ne zaman reddettiğinize dikkat edin.
Benmerkezci düşünme;
Benmerkezci düşünme bizim dünyayı dar ve kendine hizmet eden bakış açısı ile görmemize sebep olan içsel insan eğilimden gelmektedir. Biz dünyayı bize nasıl hizmet ettiğine göre değerlendiririz ve ve birey kendi mantık dışı inançlarını mantıklı olarak algılar.
İnsanoğlu akılcı düşünme ve davranma yeteneğine sahiptir. Akılcı Düşünerek bencilce düşünme eğilimimizi keşfedebilir ve bunu düzeltmeye başlayabiliriz.Diğerlerinin bakış açılarına empatik bir şekilde bakmayı öğrenebiliriz. Akıl yürütme ve davranışımız etkilerine dikkatimizi vermeyi öğrenebiliriz. Şefkatli olabiliriz. Başkaları için fedakârlıklar yapabiliriz. Önemli problemleri çözmek için başkalarıyla çalışabiliriz.
Benmerkezci Zihin;
Benmerkezci Olmayan Zihin;
Hayatlarımızdaki durumları uyguladığımız olumsuz tanımların çoğu, prensipte pozitif tanımlara çevrilebilir. Sonuç olarak, kaybedeceğimiz halde kazanabiliriz. Üzgün olabileceğimiz halde aksine mutlu olabiliriz. Engellenmişlik hissedeceğimiz halde aksine tatmin olabiliriz.
Hayatınızda tekrar eden negatif olayların listesini yapabilirsiniz, Öfke, mutsuzluk, endişe hissettiğiniz, her bir olumsuz duygunun kökündeki tanımı belirleyebilirsiniz. Her biri için mantıklı bir alternatif tanım seçebilir, yeni duygunuz ve yeni cevaplarınızı planlayabilirsiniz.
İnsan zihni birbiriyle ilişkili üç işleve sahiptir: Düşünmek, Hissetmek ve İstemek(arzulamak).
Bu işlevler hem birbirleriyle ilişkilidir hem de birbirlerine bağımlıdır. Düşüncemizi değiştirdiğimizde hissetme ve arzulama seviyelerimizde bir değişiklik meydana gelir. Örneğin beni aşağıladığını düşünürsem bundan alındığımı hissederim ve bu aşağılanmaya bir karşılık verme isteği duyarım. Herhangi bir duygu hissettiğimizde de bu duyguyu açıklayan bir düşüncenin de olması gerekir. Mesela üzüntü hissettiğimde önemli bir şeyi kaybetmiş olduğum düşüncesi gibi. Bu durumda mantıksız bir olumsuz duygu veya mantıksız bir arzu hissettiğimde prensip olarak bu hissi ve arzuyu yaratan mantıksız düşüncenin nedenini belirleyebilmem gerekir.
Kendinizi mantıksız duygu veya istekler içerisinde hissettiğiniz her defasında, bu duygu ve isteklere neden olan düşüncelerin neler olduğunu belirleyin ve mantıksız düşünceyle değiştireceğiniz mantıklı bir düşünce geliştirin.
Ne zaman olumsuz bir duygu hissederseniz kendinize sistemli olarak şunu sorun? “ Tam olarak hangi düşünce bu duyguya yol açıyor ”.
Ait olduğunuz gruplarda teşvik edilen ve edilmeyen davranışları yakından inceleyin.
Sosyomerkezci düşünmede benmerkezci düşünme ile temel olarak aynıdır. Başkalarının hak ve ihtiyaçlarını dikkate almadan kendi veya grubunun istediğini elde etmeyi isteyen, grubun inanç ve davranışlarını akla dayandıran sosyomerkezci düşünmede insanlar gruplardan etkilenir ve grup içinde daha işlevsel olurlar.
“ Her gün atacağınız sağlam, düzenli adımlar sizin nereye gideceğinizi belirler. Unutmayin ki yarış tavşan tarafından değil, kaplumbağa tarafından kazanılır. Akıllı bir kaplumbağa olun, yavaş başlayın ”
Paul&Elder
Not: Kendinizi Hangi Düşünce Seviyesine Yerleştirirdiniz-I ve Kendinizi Hangi Düşünce Seviyesine Yerleştirirdiniz-II yazılarında; Paul&Elder’in Critical Thinking adlı kitabının “Kendinizi Hangi Düşünce Seviyesine yerleştirirdiniz?” ve “Bir Oyun Planı” adlı bölümlerininkitabın diğer bölümleriyle derlenerek bir özeti sunulmaya çalışılmıştır. Kitap Prof.Dr. A.Esra Aslan ve Yrd. Doç.Dr. Gamze Sart editörlüğünde Türkçe’ye çevrilmiş toplam 17 bölümden oluşmaktadır.
Aygül BALKIN
Yıldız Teknik Üniversitesi&İstanbul Aydın Üniversitesi
Eğitim Programları ve Öğretim Yüksek Lisans Öğrencisi
Kaynakça;
Osho, (2018). “ İnsan Kendinin Aynasıdır ”, Çev. F.Sezer, OmegaYayınları, Ankara
Paul, R. & Elder, L. (2016).“ Kritik Düşünce: Yaşamınızın ve Öğrenmenizin Sorumluluğunu Üstlenmek İçin Araçlar”, Çev. Aslan, A. Sart, G. Nobel Akademik Yayıncılık, Kasım, Ankara
04 Ekim 2024 14:08
09 Ekim 2024 01:01
01 Ekim 2024 22:48
06 Ekim 2024 21:34
01 Ekim 2024 17:29
06 Ekim 2024 20:54
05 Ekim 2024 13:12
01 Ekim 2024 19:24
09 Ekim 2024 10:39
05 Ekim 2024 19:52