YETENEK VE İLGİLER
Yetenek ve ilgiler hayatımızı şekillendiren ve uygularken bizlere haz veren kişisel özellikler ve becerilerdir. Bu iki kavram içerik olarak çok benzese de aslında farklı ve birbirini destekleyen kavramlardır. Şimdi gelin bu iki kavramın yakından incelyelim.
YETENEKLER
Yetenek,” bir şeyi öğrenebilme, belli bir becerinin veya bilginin öğretiminden yararlanabilme gücü olarak tanımlanır.” İnsan pek çok şeyi öğrenebilir ve yapabilme gücüne değişik düzeylerde sahip olarak dünyaya gelir. Buna kapasite denir. Çevreyle etkileşimde bulundukça ve çok çeşitli öğrenme deneyimleri geçirdikçe insan kapasitesini kullanmakta ve daha sonraki dönemlerde yeni şeyler öğrenmeye hazır olmaktadır. İşte yetenek bir kimsenin belli bir yaşa kadar geliştirdiği kısmına bakarak onun daha sonra gireceği eğitim sürecinden ne ölçüde yararlanabileceği hakkında bir tahminde bulunmanıza olanak veren davranışlar bütünüdür.
Akademik yetenek: İlköğretimde, lisede ve üniversitede verilen eğitim,kelime, sayı.şekil gibi sembollerle ifade edilen soyut kavramlarla akıl yürütebilmek kuramsal eğitim veren okullarda öğretilen bilgi ve becerileri öğrenebilmek için gerekli bir yetenektir. “Zeka” kavramı daha çok bu yeteneği ifade etmek için kullanılır.
Sözel yetenek: Bu yetenek,sözcükleri belleme,onları uygun yerlerde kullanma, sözcüklerle ifade edilen kavramları anlayabilme gücünü ifade eder.Okunan bir parçada ne anlatıldığını anlamak bu yetenekle ilgilidir.
Sayısal yetenek: Bu yetenek, sayılar arasındaki ilişkiyi görebilme,sayılarla verilen problemleri çözebilme gücünü ifade eder.
Şekilsel düşünme yeteneği: Bu yetenek geometrik şekiller arasındaki ilişkiyi görebilme gücü olarak tanımlanır. Bunun iki alt bölümü vardır.
A-Şekil ilişkilerini görebilme: Resimleri,geometrik şekiller ayrıntıları ile algılama,şekiller arasındaki biçimi.büyüklük vb. yönlerden benzerlik ve farkları görebilme gücünü ifade eden bu yetenek teknik ve sanayi alanlarında başarı için gereklidir.
B-Uzay ilişkilerini görebilme: Bir cismin uzayda veya bir şeklin kağıt üzerinde döndürüldüğü,kaydırıldığı zaman alacağı biçimi göz önünde canlandırabilme gücünü gösteren bu yetenek mimarlıkta,makine ve inşaat mühendisliğinde,teknik ve sanayi dallarında gereklidir.
Renk algısı:Renkleri tanıma,aralarındaki küçük farkları görebilme,uyumlu renk bileşikleri yapabilme yeteneği başta sanat dalları olmak üzere tıp,biyoloji,ziraat vb. alanlardaki çalışmalarda,pilotluk, şoförlük gibi mesleklerde gerekli olan yetenektir.
Bellek: İsimleri,numaraları,verilen bir yönergeyi çabucak belleme ve uzun zaman akılda tutabilme gücü olarak tanımlanabilir; Tıp,hukuk,tarih ve sosyal bilimler ile ilgili mesleklerde gerekli olan yetenek türüdür.
Dikkat: Çevredeki olayları,eşyaları ayrıntıları ile algılama,kısa sürede çok şeyi görebilme gücü olarak tanımlanan dikkat yeteneği her meslek alanda gereklidir.
Mekanik yetenek: Bu yetenek bir alet ya da makinenin işleyişini kavrayabilme anlayabilme, alet ve makineleri,şemasına bakarak kurma,işletebilme ve onarabilme gücü olup bütün teknik mesleklerde başarı için gereklidir.
Parmak becerisi: Parmakları hızlı bir biçimde kullanarak küçük şeyler üzerinde çalışabilme,ince işler yapabilme gücü teknik işlerde,el sanatlarında,operatörlükte gerekli bir yetenektir.
Göz-el koordinasyonu: Göz ve eli birbiriyle uyum halinde ve hızlı bin biçimde kullanabilme,örneğin küçük bir delikten bir teli geçirebilme gücü olarak tanımlana göz-el koordinasyon yeteneği mekanik ve teknik işlerde gerekli bir yetenektir.
Müzik yeteneği: Sesleri,ince frekanslarıyla algılayabilme,melodileri algılayabilme ,melodileri çabuk öğrenebilme,bir müzik aletini çalabilme,besteler yapabilme gücünü ifade eder.
Güzel sanatlar yeteneği: Resim,karikatür,heykel,el sanatları,vitray,hat vb. alanlardaki yeteneği ifade eder.
Bedensel yetenekler: Kas koordinasyonuna sahip olma, çeşitli spor dallarında dans,bale gibi etkinliklerde başarılı olma gücünü ifade eder.
İlgi bir faaliyeti tekrar tekrar yapma isteğidir.Bir işi başarı ile yaptığını gören kişi bu işi tekrar yapma isteği duyar. Bu isteği uyandıran ise doyumdur.
Doyum veren işleri yaparken insanlar yorgunluk yerine canlılık,bıkkınlık yerine çalışma isteği duyar.
İLGİLER
İlgiler, kısıtlı zamanlarda,kısıtlı olanaklarla dahi yapılmaya çalışılan işlerde kendini gösterir.Çocuk hiçbir dış baskı veya bir ödül vaadi,bir beğeni ve takdir beklentisi olmadan bazı faaliyetleri yapmaktan doyum sağlıyor demektir.
İlgi türleri
Temel bilim ilgisi: Fizik ,kimya, biyoloji gibi bilimlerin konusunu teşkil eden olayları incelemekten ve nedenlerini ortaya çıkarmak için çalışmalarda bulunmaktan hoşlanma temel bilim ilgisi olarak tanımlanabilir. Bir kimse bu alandan sadece birine daha fazla yakınlık duyabilir,bazı kimseler fizik, astronomi alanına ilgi duyarken bazıları kimya, biyoloji alanlarından hoşlanabilirler.
Sosyal bilimler ilgisi: Sosyal bilimler ilgisi toplumsal olaylar arasındaki sebep sonuç ilişkilerini anlama merakını ifade eden bir ilgi alanıdır. Psikoloji, sosyoloji, antropoloji, tarih, siyasal bilimler, beşeri coğrafya, ekonomi, ve hukuk gibi sosyal bilim alanlarına karşı duyulan ilgide soyut düşünme gücünü, özellikle kelimelerle ifade edilen kavramlar arasındaki ilişkileri görebilme gücünü gerektirir.
Teknik bilimler ilgisi: Bir şeyler üretme ihtiyacının ifadesi olan bu ilgi alanı da mühendislikte,teknik mesleklerde, maddelerle çalışarak bir şeyler üretme faaliyetleriyle kendini gösterir.Aletlerin içini merak edip, açarak incelemeye çalışan bir çocuğun teknik ilgisi olduğunu söyleyebiliriz. Buna karşılık kuş, balık besleyen, çiçek yetiştirmekten hoşlanan kişide de canlı varlık üretimine karşı ilgi vardır diyebiliriz.
Yönetim ve İkna ilgisi: Başkalarını yönetme ilgisi insanlara düşüncelerini kabul ettirmekten, onları belli bir amaç için etkilemekten, örgütlemekten hoşlanan kimselerde görülmektedir. Siyaset bilimleri, işletme bu ilgi alanına uygun çalışma alanlarıdır.
İnsanların duygularını anlama ve sorunlarını çözme de bu ilgi alanı ile ilişkili faaliyetledir.
Ticaret İlgisi: Her türlü malın alım ve satımı ile uğraşmaktan hoşlanma ticaret ilgisi olarak adlandırılır. Burada üretilen malın müşteri tarafından beğenilmesi sağlamak için tanıtım yapmak ikna ilgisini yansıtır. Ancak ticaret ilgisi bundan da öte, alım ve satım işlerinden kar elde etme isteğini de içerir. Bu kimseler bir işin, malın veya eserin özü ile değil ticari yönünden yani fiyatı ile ilgilidir.
Sosyal yardım ilgisi: Bu ilgi hasta ve güçsüz insanlara yardım etmekten hoşlanmaktır. Gerçi insan olan herkes hasta ve zayıf kimselere yardımcı olmak ister, ancak bu tür insanlara yardım mesleklerinde çalışmayı istemek bu ilginin daha güçlü olduğuna işarettir. Sosyal yardım ilgisi olanlar insanların psikolojik uyumsuzluk, hastalık, işsizlik gibi sorunlarının çözümü için onlara bireysel olarak yardımcı olmaktan zevk alırlar.